 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
 |
 |
|
|
|
 |
|
|
|
Publikacje
| Wyszukaj publikacje zawierające tekst: | |||
| wersja do druku |
| Sprzedaż mienia objętego zabezpieczeniami w postępowaniu upadłościowym. |
| Sprzedaż mienia objętego zabezpieczeniami w postępowaniu upadłościowym. Czy VAT jest kosztem związanym ze sprzedażą? Prawo upadłościowe i naprawcze (ustawa z 28 lutego 2003 r. z późn. zmianami, dalej puin) w art.345.1 wprowadza nieznane wcześniej w doktrynie i niezupełnie jasne pojęcie „koszty związane ze sprzedażą”. Wśród teoretyków i praktyków prawa upadłościowego trwa spór, jak właściwie owo pojęcie należy rozumieć, czy dokładnie jako koszty sprzedaży, czy też szerzej, jako koszty jedynie w jakimś stopniu ze sprzedażą związane. Problem bynajmniej nie jest wyłącznie akademicki, od jego rozstrzygnięcia często zależeć będzie możliwość zaspokojenia w postępowaniu upadłościowym większości wierzycieli nieuprzywilejowanych posiadaniem zabezpieczeń na mieniu upadłego, albo przynajmniej poziom tegoż zaspokojenia. Coraz częściej w postępowaniach upadłościowych zdarza się, iż większa część majątku upadłego została wcześniej objęta zabezpieczeniami. Skutek taki powstaje przede wszystkim z powodu dynamicznego wzrostu liczby udzielonych w ostatnich latach kredytów, ale także znacznie większej dbałości banków o ich prawidłowe zabezpieczenie. Gdy zdarzy się, iż dłużnikowi zostanie ogłoszona upadłość, z tego majątku (ruchomości, nieruchomości i praw), po jego spieniężeniu syndyk może zaspokoić jedynie uprawnionych z zabezpieczeń wierzycieli. Do masy upadłości syndyk ma prawo zaliczyć dopiero nadwyżkę środków pozostałych ze sprzedaży pozostałą po potrąceniu „kosztów związanych ze sprzedażą” (art.345.. puin) i spłaceniu w całości uprawnionych wierzycieli. ■ Koszty związane ze sprzedażą Bezsporne jest, iż utrzymanie majątku, także, a może przede wszystkim tego objętego zabezpieczeniami, po ogłoszeniu upadłości generuje większe lub mniejsze koszty. O majątek ten syndyk musi dbać, by się nie deprecjonował, powinien go chronić, ubezpieczyć, pokrywać podatki od nieruchomości i opłaty za użytkowanie wieczyste. Czasem, z powodów proceduralnych (np. złożonego przez upadłego zażalenia na postanowienie o ogłoszeniu upadłości wraz z wnioskiem o wstrzymanie likwidacji majątku) lub z innych ważnych, a niezależnych od syndyka powodów szybka sprzedaż mienia nie jest możliwa. W takich przypadkach koszty utrzymania majątku obiektywnie rosną. Gdyby przyjąć tezę, że koszty te są w rzeczywistości „związane ze sprzedażą”, należałoby je potrącić z ceny sprzedaży mienia obciążonego i „zwrócić” do masy upadłości. Wtedy nie mielibyśmy do czynienia z finansowaniem utrzymania majątku objętego zabezpieczeniami, z którego mają być spłaceni jedynie wierzyciele uprawnieni przez pozostałych wierzycieli. Uznanie takiej tezy byłoby zgodne zatem nie tylko z logiką, powszechnym poczuciem sprawiedliwości ale także zgodne z zasadami współżycia społecznego. Przeciwnie – finansowanie utrzymania majątku zabezpieczonego w efekcie przez najbardziej pokrzywdzonych, pozbawionych przywilejów wierzycieli „z obrotu gospodarczego” byłoby oczywiście niesprawiedliwe i z przywolanymi zasadami współżycia społecznego oczywiście sprzeczne. ■ VAT kosztem sprzedaży? Kolejnym istotnym problemem, który pojawia się w postępowaniach upadłościowych przy rozliczeniu kosztów sprzedaży mienia obciążonego jest kwestia zaliczenia do kosztów związanych ze sprzedażą podatku od towarów i usług. W normalnie funkcjonującym przedsiębiorstwie podatek od towarów i usług nie jest kosztem, nabywca płaci cenę brutto – wraz z podatkiem od towarów i usług, sprzedawca kwotę podatku jest zobowiązany odprowadzić na rachunek właściwego Urzędu Skarbowego. Działające przedsiębiorstwo ma jednak możliwość rozliczyć podatek naliczony z należnym. W rezultacie ów podatek faktycznie płaci ostateczny odbiorca towarów i usług, zaś dla przedsiębiorstwa jest on neutralny. Co do zasady, w postępowaniach upadłościowych (poza wyjątkiem gdy syndyk w upadłości prowadzi działalność gospodarczą) transakcje odbywają się tylko w jedną stronę. Syndyk praktycznie tylko likwiduje (sprzedaje) majątek i nie ma w związku z tym żadnej możliwości rozliczenia zapłaconego podatku od towarów i usług. Zapłacona przez nabywcę cena, zgodna z wyceną lub wynikiem przetargu jest oczywiście ceną brutto (zawiera w sobie VAT, o ile jest należny). W tym zatem przypadku podatek od towarów i usług jest kosztem, jeżeli zaś wynika z transakcji sprzedaży mienia obciążonego winien być uznany za koszt związanym ze sprzedażą, a nawet literalnie koszt sprzedaży. Powstanie zobowiązania do jego zapłaty wręcz przecież ze sprzedaży wynika. ■ Rozliczenie wydania przedmiotu przewłaszczenia na zabezpieczenie Pewne zamieszanie w rozliczeniach syndyka z uprawnionym z zabezpieczenia wierzycielem wprowadza instytucja przeniesienia własności rzeczy lub praw na zabezpieczenie – potocznie zwana przewłaszczeniem na zabezpieczenie. Gdy w celu zabezpieczenia udzielonego kredytu bank zawiera z dłużnikiem umowę o przeniesieniu własności rzeczy lub praw na zabezpieczenie spłaty zobowiązania, to z punktu widzenia prawa cywilnego w tej samej chwili staje się właścicielem przedmiotu zabezpieczenia. Istotą instytucji przeniesienia własności na zabezpieczenie jest jednak pozostawienie przedmiotu zabezpieczenia we władaniu dłużnika, który stanie się jego właścicielem znowu, niejako automatycznie po spłaceniu całości zobowiązania. Z chwilą zawarcia umowy z zasady nie następuje zatem wydanie przedmiotu zabezpieczenia, w związku z tym nie powstaje po stronie dłużnika obowiązek wystawienia faktury VAT. Pomimo przejścia własności rzeczy na wierzyciela to dłużnik ma ją w swoim majątku, to on dokonuje odpisów amortyzacyjnych, a obowiązek wystawienia faktury powstanie po jego stronie dopiero, gdy zgodnie z umową przewłaszczenia spełni się warunek nakazujący mu wydanie rzeczy. Gdy w międzyczasie dłużnikowi zdarzy się upadłość, o wyłączenie z masy upadłości i wydanie przedmiotu zabezpieczenia uprawniony wierzyciel (najczęściej bank) musi zwrócić się do sędziego-komisarza. Aby jednak bank mógł stać się pod względem księgowym właścicielem przedmiotu zabezpieczenia pod względem księgowym musi otrzymać fakturę. Czy syndyk jednak w takich okolicznościach ową fakturę jest zobowiązany wystawić? Jak się wydaje, mimo iż obowiązek wystawienia faktury wynika częściowo z czynności prawnej upadłego (dłużnika przed upadłością) – z przeniesienia własności, a częściowo z czynności syndyka – wydania przedmiotu przewłaszczenia, syndyk jednak fakturę powinien wystawić. Odrębną sprawą jest jednak kwestia rozliczenia należnego w takim przypadku podatku od towarów i usług. „Dokończenie”, pod względem księgowym czynności przeniesienia własności przedmiotu zabezpieczenia – wystawienie faktury VAT syndyk winien potraktować analogicznie jak sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia. Podobnie jak w przypadku sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia niemożliwy do odzyskania podatek od towarów i usług winien być uznany za koszt sprzedaży. Ów koszt obciąża uprawnionego i powinien on wobec tego odbierając przedmiot zabezpieczenia kwotę należnego podatku VAT na rzecz masy upadłości wpłacić. Gdyby mienie przewłaszczone syndyk rzeczywiście osobie trzeciej sprzedał, byłby zobowiązany uprawnionemu uzyskane świadczenie wzajemne wydać, lecz na podstawie art.72 puin mógłby żądać jednoczesnego zwrotu zwrotu wydatków na utrzymanie tego mienia lub na uzyskanie świadczenia wzajemnego (koszty sprzedaży). Mirosław A. Kamiński Autor jest syndykiem, członkiem Stowarzyszenia Praktyków Prawa Upadłościowego i Likwidatorów, rzecznikiem prasowym Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń Syndyków i Likwidatorów |